ਨਿਊਜ਼ ਡੈਸਕ: ਤਿੱਬਤ ਅਜਿਹਾ ਇਲਾਕਾ ਹੈ, ਜਿਸ ‘ਤੇ ਚੀਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅਮਰੀਕਾ ਤੱਕ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਹੈ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਪਹੁੰਚਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਅਮਰੀਕੀ ਕਾਂਗਰਸ ‘ਚ ਤਿੱਬਤ ਰੈਜ਼ੋਲਵ ਐਕਟ ਵੀ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਾਇਡਨ ਦੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ। ਅਮਰੀਕਾ ਤਿੱਬਤ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸਰਗਰਮ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਗੱਲ ਚੀਨ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਤਿੱਬਤ ‘ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
ਦਰਅਸਲ, ਤਿੱਬਤ ਚੀਨ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਸਰਹੱਦ ਭਾਰਤ, ਨੇਪਾਲ, ਮਿਆਂਮਾਰ ਅਤੇ ਭੂਟਾਨ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਚੀਨ ਨੇ 1949 ਵਿਚ ਤਿੱਬਤ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1959 ਵਿਚ ਇਸ ਦੇ ਖੇਤਰ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਤਿੱਬਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। 1959 ‘ਚ ਤਿੱਬਤ ‘ਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਨੇਤਾ ਦਲਾਈ ਲਾਮ ਭਾਰਤ ਆਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਤਿੱਬਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਆਬਾਦੀ ਆਈ, ਜੋ ਹੁਣ ਹਿਮਾਚਲ ਦੀ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਤੋਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਵਸੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਦਲਾਈਲਾਮਾ ਚੀਨ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਮੋਰਚਾ ਖੜਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਚੀਨ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਉਠਾਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਤਿੱਬਤੀ ‘ਗੁਰੀਲਾ ਬਲਾਂ’ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਫੌਜੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਸਮਰਥਨ ਚੀਨ-ਅਮਰੀਕੀ ਸਬੰਧਾਂ ਦੇ ਆਮ ਹੋਣ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ। 1974 ਤੱਕ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਮਰਥਨ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਸਬਸਿਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਟੌਤੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।
ਦਰਅਸਲ, ਅਮਰੀਕਾ ਚੀਨ ਨਾਲ ਮੋਰਚਾ ਖੋਲ੍ਹਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਚੀਨ ਹੀ ਅਜਿਹਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਿੱਬਤ ਹੀ ਅਜਿਹਾ ਖੇਤਰ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਚੀਨ ‘ਤੇ ਦਬਾਅ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਫੌਜੀ ਅੱਡਾ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਾਬਕਾ ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਿਲ ਕਲਿੰਟਨ, ਜਾਰਜ ਡਬਲਯੂ ਬੁਸ਼ ਅਤੇ ਬਰਾਕ ਓਬਾਮਾ ਸਾਰੇ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਸਨ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਤਿੱਬਤ ‘ਤੇ ਵੱਖਰਾ ਰੁਖ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਜੋ ਬਾਇਡਨ ਨੇ ਵੀ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਨਾਲ ਅਜੇ ਤੱਕ ਮੁਲਾਕਾਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਦਲਾਈਲਾਮਾ ਇਲਾਜ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਕਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਿੱਘਾ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਦਲਾਈਲਾਮਾ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਕਿਸੇ ਅਮਰੀਕੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨਗੇ ਜਾਂ ਨਹੀਂ।
ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਤਿੱਬਤ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਚੀਨ-ਅਮਰੀਕਾ ਸਬੰਧਾਂ ਤੋਂ ਪਰੇ ਹੈ। ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਤਿੱਬਤ ‘ਤੇ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਾਂ ‘ਤੇ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਖੇਤਰ ਲਈ ਅਸਲ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਤਿੱਬਤ ‘ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਚੀਨ ਨਾਲ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਹੋਂਦ ਦੇ ਟਕਰਾਅ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਵੀ ਹੈ। ਤਿੱਬਤ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਵਧਦੇ ਕਦਮ ਹਮਲਾਵਰ ਚੀਨ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਜਵਾਬ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ।
