-ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ
ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਹਰੀ ਕਿਸ਼ਨ ਦਾ ਜਨਮ 28 ਜਨਵਰੀ 1912 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਗੱਲਾ ਢੇਰ,ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਤੇ ਰਾਸੂਖਦਾਰ ਗੁਰਦਾਸ ਮਲ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਵਾਂਗ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼ ਬਣਾਇਆ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੋ ਕੇ ਉਨਾਂ ਵਾਂਗ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਤੇ ਕੌਮੀ ਹਿਤਾਂ ਵਾਲੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਗ ਪਿਆ।
ਉਹ ਪੱਕੇ ਇਰਾਦੇ ਤੇ ਸਖਤ ਜਾਨ ਵਾਲਾ ਨੌਜਵਾਨ ਸੀ। 18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਚਮਨ ਲਾਲ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ‘ਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਸਾਥੀ ਦੁਰਗਾ ਦਾਸ ਖੰਨਾ, ਰਣਬੀਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਵਰਿੰਦਰ ਨਾਲ ਮਿਲਾਇਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਲ ਕੇ ਅਜਿਹਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਝਟਕਾ ਲਗੇ।
ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਸਕੀਮ ਮੁਤਾਬਿਕ 22 ਦਸੰਬਰ 1930 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਡਿਗਰੀ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਹਰੀ ਕਿਸ਼ਨ ਨੇ ਡਿਗਰੀ ਲੈਣ ਆਇਆ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਬਣ ਕੇ ਗੋਰੇ ਗਵਰਨਰ ਜੈਫਰੀ ਮੌਂਟਮੋਰੈਂਸੀ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਵਾਸਤੇ ਡਿਗਰੀਆਂ ਵੰਡਣ ਸਮੇਂ ਕੁਰਸੀ ਉਤੇ ਬੈਠੇ ‘ਤੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾਈ ਪਰ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਕੁਰਸੀ ਹਿਲਣ ਕਰਕੇ ਬਚ ਗਿਆ ਪਰ ਜਖ਼ਮੀ ਹੋਣ ਤੇ ਡਿਗ ਪਿਆ।
- Advertisement -
ਜਦੋਂ ਸਬ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਚੰਨਣ ਸਿੰਘ ਪਿੰਡ ਦਿਆਲਪੁਰ ਨੇੜੇ ਭਿਖੀਵਿੰਡ, ਜਿਲਾ ਤਰਨਤਾਰਨ ਅੱਗੇ ਵਧ ਕੇ ਹਰੀ ਕਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਫੜਨ ਲਗਾ ਤਾਂ ਹਰੀ ਕਿਸ਼ਨ ਨੇ ਗੋਲੀ ਨਾਲ ਉਥੇ ਹੀ ਚਿੱਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਇਸ ਮੌਕੇ ਹਫੜਾ ਦਫੜੀ ਮੱਚਣ ਤੇ ਦੋ ਹੋਰ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਵਧਾਵਾ ਰਾਮ ਤੇ ਇਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਔਰਤ ਜਖ਼ਮੀ ਹੋ ਗਏ। ਹਰੀ ਕਿਸ਼ਨ ਨੇ ਭੱਜਣ ਦੀ ਥਾਂ ਆਪਣੀ ਗਿਰਫਤਾਰੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ।
ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਨਾ ਹੋਣ ਦਾ ਉਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਦੁਖ ਸੀ। ਪੁਲਿਸ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਤਸੀਹੇ ਦੇ ਕੇ ਉਸਦਾ ਚਿਹਰਾ ਬੇਪਛਾਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਜਦ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਲੇ ਜੇਲ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਮਿਲੇ ਉਹ ਵੀ ਨਾ ਪਛਾਣ ਸਕੇ।
ਸੈਂਟਰਲ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨ ਲਈ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਰੱਖਣੀ ਪਈ। ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਗਦ ਗਦ ਹੋ ਗਿਆ।
ਗਦਾਰ ਵਸੰਦਾ ਰਾਮ ਨੇ ਇਸ ਕੇਸ ਦਾ ਸਾਰਾ ਭੇਦ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ। 9 ਜੂਨ 1931 ਨੂੰ ਹਰੀ ਕਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿਤਾ ਤੇ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਨੇ ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਦੁਰਗਾ ਦਾਸ, ਰਣਬੀਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਚਮਨ ਲਾਲ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਚੰਨਣ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਾਰਿਸਾਂ ਨੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਲਾਟ ਉਸਾਰੀ ਹੋਈ ਹੈ।
