ਅੰਕਿਤ ਕੁਮਾਰ
ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਮਨੁੱਖੀ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖੇਤਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਨਿਵਾਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਸਬੂਤ ਸਿੰਧ ਅਤੇ ਜੇਹਲਮ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੋਨ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਸੋਨੀਅਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰ 774,000 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਅਤੇ 11,700 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿਕਸਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਸਮਾਂ ਦੂਜੇ ਬਰਫ਼ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਅੰਤਰ-ਗਲੇਸ਼ੀਅਲ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੋਂ ਪੱਥਰ ਅਤੇ ਚਕਮਾ ਦੇ ਔਜ਼ਾਰਾਂ ਦੇ ਬਚੇ ਹੋਏ ਹਿੱਸੇ ਮਿਲੇ ਹਨ।
ਇਸ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਨਾਮ ਸਪਤ ਸਿੰਧੂ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਅਜੋਕੇ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਭੂਮੀ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਘੇਰਦਾ ਹੈ। ਰਿਗ-ਵੇਦ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤੀਆਂ ਸੱਤ ਨਦੀਆਂ ਹਨ ਸਿੰਧ, ਵਿਤਸਤਾ (ਵੇਹਿਤ/ਜੇਹਲਮ), ਅਸਿਕਨੀ (ਚਨਾਬ), ਪ੍ਰਸਨੀ/ਇਰਾਵਤੀ (ਰਾਵੀ) ਵਿਪਾਸ਼ਾ (ਬਿਆਸ), ਸੂਤਦਰੀ (ਸਤਲੁਜ) ਅਤੇ ਸਰਸਵਤੀ। ਪਰ ਹੂੰਨ ਓਹ ਪੰਜਾਬ ਹੁਣ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ, ਜੋ 20-25 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਿਆਸੀ ਡਰਾਮੇ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਨੇ ਜਕੜ ਲਿਆ ਹੈ।
ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ, ਜੋ ਲਗਭਗ ਹਰ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਦੀ ਸੀਮਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਵੀ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਇਸ ਭੈੜੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਫਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਨਸ਼ੇੜੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਵਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਲਾਹਨਤ ਨੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਸੂਬੇ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ “ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ” ਇੱਕ ਭਿਆਨਕ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ। ਮੌਜੂਦਾ ਅੰਤਰ-ਵਿਭਾਗੀ ਅਧਿਐਨ ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ 15 ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ 400 ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਬਾਲਗਾਂ (11-35 ਸਾਲ) ‘ਤੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਲਈ ਵਿਵਸਥਿਤ ਨਮੂਨੇ (ਆਕਾਰ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤੀ ਸੰਭਾਵਨਾ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇੱਕ ਪੂਰਵ-ਨਿਰਧਾਰਿਤ, ਅਰਧ-ਸੰਰਚਨਾ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਵਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਜਿਕ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਵੇਰੀਏਬਲਾਂ। ਡੇਟਾ ਦਾ ਅੰਕੜਾ ਮੁਲਾਂਕਣ SPSS ਸੌਫਟਵੇਅਰ, ਸੰਸਕਰਣ 21.0 ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਅਧਿਐਨ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਨ 65.5% ਸੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਅਲਕੋਹਲ (41.8%), ਤੰਬਾਕੂ (21.3%) ਸਨ। ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ (20.8%) ਵਿੱਚ ਹੈਰੋਇਨ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਉੱਚ ਪ੍ਰਚਲਣ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਗੈਰ-ਸ਼ਰਾਬ ਅਤੇ ਗੈਰ ਤੰਬਾਕੂ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਨ 34.8% ਸੀ। ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਬੰਧ ਪੁਰਸ਼ ਲਿੰਗ, ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ, ਅਤੇ 30 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੇ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਹੂਲਤ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ। ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਕਾਰਨ ਕਈ ਬੱਚੇ ਇੱਥੋਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਨੇ ਜਨਵਰੀ 2016 ਤੋਂ ਫਰਵਰੀ 2021 ਦਰਮਿਆਨ ਪ੍ਰਤੀ ਇੱਕ ਲੱਖ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ 10,150 ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ ਵੇਖੇ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਪੰਜਾਬ, ਪ੍ਰਤੀ ਇੱਕ ਲੱਖ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ 859 ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਇੱਕ ਲੱਖ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ 149 ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਗਏ। ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਸੋਨੇ ਦੀ ਚਿੜੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ ਸਿਆਸੀ ਰੰਜਿਸ਼ ਕਾਰਨ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਕਿਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ?
