ਸ਼ਹੀਦ-ਏ -ਆਜ਼ਮ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਵੰਸ਼ਵਲੀ

TeamGlobalPunjab
5 Min Read

-ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ

ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵੱਡੇ-ਵਡੇਰੇ ਮੁਗਲ ਕਾਲ ਸਮੇਂ ਨਾਰਲੀ ਪਿੰਡ (ਜਿਲਾ ਤਰਨ ਤਾਰਨ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਹਦ ਤੇ) ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਇਥੋਂ ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਸੰਧੂਆਂ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਰਾਜਾ ਚਰਮਿਕ ਨੇ ਪੋਰਸ ਤੋਂ ਵੀ ਪਹਿਲਾਂ ਯੂਨਾਨੀ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੂੰ ਭਜਾਇਆ ਸੀ।ਇਸ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਕਰੋੜ ਸਿੰਘੀਆ ਮਿਸਲ ਦੇ ਸ਼ਾਮ ਸਿੰਘ ਤੇ ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਲਾਲ ਕਿਲੇ (ਦਿੱਲੀ) ‘ਤੇ ਝੰਡਾ ਝੁਲਾਇਆ ਸੀ। ਇਸੇ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਭੀਲਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਨਾਮਧਾਰੀ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਖਾਤਰ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿੱਤੀ।

ਇਕ ਵਾਰ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨ ਰਣੀਆ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆਂ ਲੈ ਕੇ ਹਰਦੁਆਰ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਹਨੇਰਾ ਹੋਣ ਤੇ ਬੜੇ ਗੜੇ ਦੇ ਮਾਲਕ ਕੋਲ ਠਹਿਰ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਮਕਸਦ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਜਾਣ ਕੇ ਵਾਪਸੀ ਤੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਦਾ ਉਸ ਨੌਜਵਾਨ ਨਾਲ ਵਿਆਹ (1725 ਦੇ ਕਰੀਬ) ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਦਾਜ ਵਿੱਚ ਬੜਾ ਗੜਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਵਿਆਹ ਉਪਰੰਤ ਇਸ ਥਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਖਟ ਵਿੱਚ ਮਿਲੇ ਗੜ ਕਾਰਨ ਖਟਗੜ ਕਲਾਂ ਪੈ ਗਿਆ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਖਟਕੜ ਕਲਾਂ ਬਣ ਗਿਆ। ਰਣੀਆ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਭਾਉ ਸੀ ਜਿਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰ ਲਛੀਆ, ਧਰਮਾਂ ਤੇ ਤਾਰਾ ਸਨ। ਤਾਰੇ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀਵਾਨ, ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਸਨ, ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਮੇਂ ਵਿਖਾਈ ਬਹਾਦਰੀ ਬਦਲੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੱਡੀ ਜਾਗੀਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਖਿਲਾਫ ਲੜਾਈਆਂ ਲੜੀਆਂ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੀ ਜਾਗੀਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਘੱਟ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਖੇਮ ਸਿੰਘ (ਕੁਝ ਮੁਤਾਬਿਕ ਜੈਲਦਾਰ ਗੁਰਬਚਨ ਸਿਂਘ)ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ, ਸੁਰਜਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਮੇਹਰ ਸਿੰਘ ਸਨ।

ਅੰਗਰੇਜਾਂ ਨੇ ਜੰਗਲੀ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਆਬਾਦ ਕਰਨ ਲਈ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ 25 ਏਕੜ ਜਮੀਨ ਪਿੰਡ ਬੰਗਾ ਚਕ 105 ਜਿਲਾ ਲਾਇਲਪੁਰ ਵਿਖੇ ਦਿਤੀ,ਇਥੇ ਹੀ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ।ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰ ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ, ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ ਸੀ। ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜਗਤ ਸਿੰਘ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਕੁਲਬੀਰ ਸਿੰਘ, ਕੁਲਤਾਰ ਸਿੰਘ, ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਰਣਬੀਰ ਸਿੰਘ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਅਮਰ ਕੌਰ, ਸੁਮਿਤਰਾ ਤੇ ਸ਼ੰਕੁਤਲਾ ਪੁੱਤਰੀਆਂ ਸਨ।”

- Advertisement -

ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਜਗਮੋਹਣ ਸਿੰਘ ਜੋ ਜਮਹੂਰੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸਭਾ ਦੇ ਆਹੁਦੇਦਾਰ ਨੇ ਉਹ ਬੀਬੀ ਅਮਰ ਕੌਰ ਦੇ ਲੜਕੇ ਹਨ ਭਾਵ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਭਾਣਜੇ ਹਨ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1954 ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਫਿਲਮ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜਗਦੀਸ਼ ਗੌਤਮ ਨੇ ਤੇ ਸ਼ਸੀ ਕਪੂਰ ਨੇ 1963 ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ਬਣਾਈ ਪਰ ਚਲੀ ਨਹੀਂ। ਫਿਲਮ ਅਦਾਕਾਰ ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ ਵਲੋਂ ਬਣਾਈ ਫਿਲਮ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਪਸੰਦ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਪਰ ਰਾਜਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੀ ਰੱਖਿਆ।

ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ 26 ਜਨਵਰੀ ਤੇ 15 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਗੀਤ ਗਾਉਣ ਤਕ ਸੀਮਤ ਰੱਖਿਆ। 23 ਮਾਰਚ 1932 ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਵਸ ਮੌਕੇ ਲੋਕ ਕਵੀ ਤਾਇਰ ਨੇ ਟਾਂਗੇ ਤੇ ਖਲੋਕੇ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਘੋੜੀ ਪੜੀ:

“ਆਵੋ ਨੀ ਭੈਣੋਂ ਰਲ ਗਾਈਏ ਘੋੜੀਆਂ, ਜੰਝ ਤੇ ਹੋਈ ਏ ਤਿਆਰ ਵੇ ਹਾਂ।
ਮੌਤ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਪਰਨਾਵਣ ਚਲਿਆ, ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਸਰਦਾਰ ਵੇ ਹਾਂ।

ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਤਖਤੇ ਵਾਲਾ ਖ਼ਾਰਾ ਬਣਾ ਕੇ,ਬੈਠਾ ਤੂੰ ਚੌਂਕੜੀ ਮਾਰ ਵੇ ਹਾਂ।
ਹੰਝੂਆਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਭਰ ਨਾਹਵੋ ਗੜੋਲੀ,ਲਹੂ ਦੀ ਰਤੀ ਮੋਹਲੀ ਧਾਰ ਵੇ ਹਾਂ।

ਫਾਂਸੀ ਦੀ ਟੋਪੀ ਵਾਲਾ ਮੁਕਟ ਬਣਾ ਕੇ,ਸਿਹਰਾ ਤੂੰ ਬੱਧਾ ਝਾਲਰਦਾਰ ਵਾ ਹਾਂ।
ਜੰਡੀ ਤੇ ਵੱਢੀ ਲਾੜੇ ਜ਼ੋਰ-ਜ਼ੁਲਮ ਦੀ,ਸਬਰ ਦੀ ਮਾਰ ਤਲਵਾਰ ਵੇ ਹਾਂ।

- Advertisement -

ਰਾਜਗੁਰੂ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਸਰਬਾਲੇ,ਚੜਿਆ ਤੇ ਤੂੰ ਹੀ ਵਿਚਕਾਰ ਵੇ ਹਾਂ।
ਵਾਗ-ਫੜਾਈ ਤੈਥੋਂ ਭੈਣਾਂ ਨੇ ਲੈਣੀ,ਭੈਣਾਂ ਦਾ ਰੱਖਿਆ ਉਧਾਰ ਵੇ ਹਾਂ।

ਹਰੀ ਕਿਸ਼ਨ ਤੇਰਾ ਬਣਿਆ ਵੇ ਸਾਂਢੂ,ਢੁਕੇ ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਇਕੋ ਵਾਰ ਵੇ ਹਾਂ।
ਪੈਂਤੀ ਕਰੋੜ ਤੇਰੇ ਜਾਂਝੀ ਵੇ ਲਾੜਿਆ,ਕਈ ਪੈਦਲ ਤੇ ਕਈ ਸਵਾਰ ਵੇ ਹਾਂ।
ਕਾਲੀਆਂ ਪੁਸ਼ਾਕਾਂ ਪਾ ਕੇ ਜੰਝ ਜੁ ਤੁਰ ਪਈ, ‘ਤਾਇਰ’ ਵੀ ਹੋਇਆ ਏ ਤਿਆਰ ਵੇ ਹਾਂ।”

ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਚੱਕ ਨੰ 105 ਬੰਗਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਖੇ 28-9-1907, ਰਾਜ ਗੁਰੂ ਦਾ 24-8-1908 ਨੂੰ ਪੂਨੇ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਦਾ 19-2-1907 ਨੂੰ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਖੇ ਜਨਮ ਇੰਟਰਨੇਟ ਉਪਰ ਉਸਦਾ ਜਨਮ 15 ਮਈ 1907 ਹੈ।’ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ, ਜੇਲ ਡਾਇਰੀ ਤੇ ਮੈਂ ਨਾਸਤਿਕ ਕਿਉਂ ਹਾਂ? ਜੇਲ ਡਾਇਰੀ ਅਹਿਮ ਦਸਤਾਵੇਜ ਹਨ। ਉਸਨੇ ਪਰਿਵਾਰ, ਦੋਸਤਾਂ, ਨੌਜਵਾਨਾਂ, ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਅਨੇਕਾਂ ਖਤ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਿਆਸੀ ਲੇਖ ਤੇ ਟਿਪਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ।

Share this Article
Leave a comment