ਨਿਊਜ਼ ਡੈਸਕ: ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ, 28 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਭੂਚਾਲ ਆਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 7.7 ਅਤੇ 6.4 ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਭੁਚਾਲਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾਈ, ਹੁਣ ਤੱਕ 2,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, 300 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਅਜੇ ਵੀ ਲਾਪਤਾ ਦੱਸੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਭੂਚਾਲ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਆਈਆਈਟੀ ਕਾਨਪੁਰ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਰਗੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਭੂਚਾਲ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਅਜੇ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਜਾਵੇਦ ਮਲਿਕ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਮਿਆਂਮਾਰ ਅਤੇ ਬੈਂਕਾਕ ਵਿੱਚ ਆਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਭੂਚਾਲਾਂ ਦਾ ਮੂਲ ਕਾਰਨ ‘ਸਾਗਾਇੰਗ ਫਾਲਟ’ (Sagaing Fault) ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖਤਰਨਾਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਫਾਲਟ ਮੈਪ ਰਾਹੀਂ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਗੰਗਾ-ਬੰਗਾਲ ਫਾਲਟ ਸਿਲੀਗੁੜੀ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ।
ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਮਲਿਕ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਗੰਗਾ-ਬੰਗਾਲ ਫਾਲਟ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਸਿਲੀਗੁੜੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਗਿੰਗ ਫਾਲਟ ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਫਾਲਟਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਕਈ ਹੋਰ ਫਾਲਟਲਾਈਨਾਂ ਵੀ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਫਾਲਟ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਦੂਜਾ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਭੂਚਾਲ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਅੱਗੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ‘ਸਾਗਾਇੰਗ ਫਾਲਟ’ (Sagaing Fault) ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਰਾਕਾਨ ਤੋਂ ਅੰਡੇਮਾਨ ਅਤੇ ਸੁਮਾਤਰਾ ਤੱਕ ਫੈਲੇ ਸਬਡਕਸ਼ਨ ਜ਼ੋਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇਸ ਫਾਲਟ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਉੱਪਰੋਂ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਪਾਨ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਦੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹਰ 150 ਤੋਂ 200 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਭੂਚਾਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ੋਨ-5 ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਚੌਕਸੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਮਲਿਕ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਭੂਚਾਲ ਆਉਣ ਦੀ ਉਡੀਕ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਰਗਰਮ ਫਾਲਟ ਲਾਈਨਾਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਜ਼ੋਨ-5 ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭੂਚਾਲ ਦੇ ਉੱਚ ਜੋਖਮ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਖੋਜ ਅਤੇ ਭੂਚਾਲ ਰੋਕਥਾਮ ਉਪਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਕੀ ਭਾਰਤ ਤਿਆਰ ਹੈ?
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਭੂਚਾਲਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ, ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਵਿੱਚ ਭੂਚਾਲ ਰੋਧਕ ਤਕਨੀਕਾਂ ਅਪਣਾਉਣ, ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੋਜ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਭੂਚਾਲ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਵੀ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਵੱਡੇ ਭੂਚਾਲ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਉਪਾਅ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਣ।
