ਤੁਹਾਡਾ ਬੱਚਾ ਸੱਚ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਾਂ ਝੂਠ? ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰੋ ਪਤਾ

Rajneet Kaur
5 Min Read

Parenting Tips: ਤੁਸੀਂ ਅਕਸਰ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਬੱਚੇ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਗੱਲ ‘ਤੇ ਝੂਠ ਬੋਲਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 3-4 ਅਜਿਹੇ ਮੌਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਬੱਚਾ ਝੂਠ ਬੋਲਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡਾ ਬੱਚਾ ਵੀ ਝੂਠ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਝਿੜਕੋ ਨਾ ਸਗੋਂ ਸਮਝਦਾਰੀ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲੋ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚੇ ਝੂਠ ਕਿਉਂ ਬੋਲਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਕਈ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਚੋਰੀ ਕਰਨ ਜਾਂ ਲੁਕਾਉਣ ਲਈ, ਇਹ ਦੇਖਣ ਲਈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਜਾਂ ਤੁਹਾਡਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਣ ਲਈ।ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬੱਚੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਝੂਠ ਬੋਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬੱਚੇ 4 ਤੋਂ 6 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਝੂਠ ਬੋਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਮਨਘੜਤ ਗੱਲਾਂ ਵੀ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।

ਤੁਸੀਂ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਝੂਠ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਪਰ ਜੇਕਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਝੂਠ ਬੋਲਣਾ ਆਦਤ ਬਣ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ‘ਚ ਇਹ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ‘ਚ ਹੀ ਝੂਠ ਬੋਲਣ ਤੋਂ ਰੋਕ ਦਿਓ ਤਾਂ ਬਿਹਤਰ ਹੋਵੇਗਾ। ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਪੇਰੈਂਟਿੰਗ ਟਿਪਸ ਦੱਸਦੇ ਹਾਂ, ਜਿਸ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਤੁਹਾਡਾ ਬੱਚਾ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਕਦੋਂ ਝੂਠ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਦੋਂ ਸੱਚ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਉਹ ਟਿਪਸ ਕੀ ਹਨ।

ਬੱਚੇ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੇ ਹਾਵ-ਭਾਵ ਕਿਵੇਂ ਛੁਪਾਉਣੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ਉਸਨੂੰ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਕੁਝ ਪੁੱਛਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੇ ਹਾਵ-ਭਾਵ ਅਚਾਨਕ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਸਮਝੋ ਕਿ ਕੁਝ ਗਲਤ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਪੁੱਛੋਗੇ ਤਾਂ ਬੱਚਾ ਜ਼ਰੂਰ ਜਵਾਬ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੇ ਹਾਵ-ਭਾਵ ਕਿਸੇ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋਣਗੇ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ (ਪੇਰੇਂਟਿੰਗ ਟਿਪਸ) ਕਿ ਬੱਚਾ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਝੂਠ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਬਾਡੀ ਲੈਂਗੂਏਜ਼ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਵੀ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਦੀ ਸੱਚਾਈ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।

ਜਦੋਂ ਵੀ ਬੱਚਾ ਤੁਹਾਡੇ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਆਮ ਨਾਲੋਂ ਉੱਚੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਮਝੋ ਕਿ ਉਹ ਝੂਠ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਉੱਚੀ ਆਵਾਜ਼ ਰਾਹੀਂ, ਉਹ ਇਹ ਦਿਖਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜੋ ਵੀ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਹ ਸੱਚ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੱਚ ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ ਬੱਚਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਧਾਰਨ ਲਹਿਜੇ ਵਿੱਚ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਬੱਚਾ ਤੁਹਾਡੇ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਹੜਕੰਪ ਮਚਾਉਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਉਸ ਦੇ ਝੂਠ ਬੋਲਣ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

- Advertisement -

ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਝੂਠ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਅੱਖਾਂ ਚੁਰਾਉਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬੱਚੇ ‘ਤੇ ਵੀ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਉਹ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਅੱਖਾਂ ਚੁਰਾਉਣ ਲੱਗ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਖਾਂ ਪਾ ਕੇ ਗੱਲ ਨਾ ਕਰੇ ਤਾਂ ਇਹ ਉਸਦੇ ਝੂਠ ਬੋਲਣ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ।

ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਸੱਚ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਬੱਚੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਝੂਠ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਹਾਲਤ ਅਜਿਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਉਹ ਘਬਰਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਆਪਣੇ ਨੱਕ, ਕੰਨ ਜਾਂ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਬੱਚੇ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਬੁੱਲ੍ਹ ਵੱਢਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਕਈ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਦੂਜੇ ਹੱਥ ਨੂੰ ਫੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਭ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਝੂਠ ਬੋਲਣ ਦੀਆਂ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਹਨ।

ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡਾ ਬੱਚਾ ਵੀ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਝੂਠ ਬੋਲਦਾ ਹੈ:

ਉਸਨੂੰ ਸੱਚ ਬੋਲਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰੋ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ, ਤੁਸੀਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਜਾਂ ਘਰ ਦੇ ਦੂਜੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦਾ ਇਮਾਨਦਾਰ ਰਵੱਈਆ ਦਿਖਾ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਮਝਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।

ਜਦੋਂ ਵੀ ਤੁਹਾਡਾ ਬੱਚਾ ਸੱਚ ਬੋਲਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਇਨਾਮ ਦਿਓ। ਤਾਰੀਫ਼ ਕਰੋ ਅਤੇ ਚਾਕਲੇਟ ਜਾਂ ਟੌਫੀ ਦਿਓ। ਇਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਤੁਹਾਡੇ ਬੱਚੇ ਦਾ ਵਿਵਹਾਰ ਵੀ ਬਦਲ ਜਾਵੇਗਾ।

- Advertisement -

ਜੇ ਉਹ ਝੂਠ ਬੋਲਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਨਾ ਮਾਰੋ, ਪਰ ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ ਕਿ ਉਸਨੇ ਝੂਠ ਕਿਉਂ ਬੋਲਿਆ? ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਸਮਝਾਓ।

ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰੋ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਝੂਠ ਬੋਲਦਾ ਹੈ। ਮੰਨ ਲਓ ਜੇ ਬੱਚੇ ਤੋਂ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਚਕਨਾਚੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਪੁੱਛਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕਿ ਇਹ ਕਿਸਨੇ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤਾ? ਤੁਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਇਹ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਜਾਪਦਾ ਹੈ, ਆਓ ਮਿਲ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰੀਏ।

Disclaimer: This article is provided for informational purposes only.  The information should not be taken to represent the opinions, policy, or views of Global Punjab TV, nor any of its staff, employees, or affiliates.

Share this Article
Leave a comment