ਅਮਰੀਕਾ ਸਥਿਤ ਪਿਊ ਰਿਸਰਚ ਸੈਂਟਰ ਦੀ 2015 ‘ਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਇੱਕ ਸਟੱਡੀ ਵਿੱਚ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ 2050 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਿਮ ਆਬਾਦੀ ਇੰਨੀ ਵਧ ਜਾਵੇਗੀ ਕਿ ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮੁਸਲਿਮ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਥਾਨ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਕੋਲ ਹੈ, ਪਰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਹੀ ਆਬਾਦੀ ਅਤੇ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮੁਸਲਿਮ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਉੱਚ ਵਿਕਾਸ ਦਰ ਇਸ ਨੂੰ ਬਦਲ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਪਿਊ ਰਿਸਰਚ ਸੈਂਟਰ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ, 2050 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ 166 ਕਰੋੜ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 130 ਕਰੋੜ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ 31 ਕਰੋੜ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਕੁੱਲ ਮੁਸਲਿਮ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ 11 ਫੀਸਦੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਬਦਲਾਅ ਸਿਰਫ਼ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਮਾਜਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਸਬੰਧੀ ਤਬਦੀਲੀ ਹੋਵੇਗੀ।
1951 ਤੋਂ 2011 ਤੱਕ ਹਿੰਦੂ-ਮੁਸਲਿਮ ਆਬਾਦੀ
1951 ਤੋਂ 2011 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਬਾਦੀ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਧਾਰਮਿਕ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਕਾਫੀ ਵਿਭਿੰਨ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਿਊ ਰਿਸਰਚ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਮੁਸਲਿਮ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਾਧਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 1951 ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 3 ਕਰੋੜ 54 ਲੱਖ ਸੀ, ਜੋ 2011 ਵਿੱਚ 17 ਕਰੋੜ 20 ਲੱਖ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 30 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 96 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਪਾਰ ਹੋ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 218 ਫੀਸਦੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲੋਂ 168 ਫੀਸਦੀ ਘੱਟ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਈਸਾਈ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ 1951 ਤੋਂ 2011 ਤੱਕ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 235 ਅਤੇ 232 ਫੀਸਦੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ। ਮੁਸਲਿਮ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਵਿਕਾਸ ਦਰ ਤੇਜ਼ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਰ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਵੀ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਰ ਵਿੱਚ ਕਮੀ
ਪਿਊ ਰਿਸਰਚ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ, ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਿਮ ਦੋਵਾਂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਰ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ, ਜੋ ਆਬਾਦੀ ਸਥਿਰਤਾ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਸੰਕੇਤ ਹੈ। 1992-93 ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਿਮ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਰ 4.4 ਸੀ, ਜੋ 2022 ਵਿੱਚ 2.3 ਹੋ ਗਈ, ਯਾਨੀ 47 ਫੀਸਦੀ ਕਮੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਹਿੰਦੂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਰ 1992-93 ਵਿੱਚ 3.3 ਸੀ, ਜੋ 2022 ਵਿੱਚ 1.9 ਹੋ ਗਈ, ਯਾਨੀ 42 ਫੀਸਦੀ ਕਮੀ। ਇਹ ਅੰਕੜੇ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੁਸਲਿਮ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਰ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਤੋੜਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੁਸਲਿਮ ਭਾਈਚਾਰਾ ਬੇਕਾਬੂ ਆਬਾਦੀ ਵਧਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਕੀ ਆਬਾਦੀ ਵਾਧਾ ਸਮਾਜਿਕ ਚਿੰਤਾ ਹੈ?
ਧਾਰਮਿਕ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਅਕਸਰ ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਅਸਲ ਅੰਕੜਿਆਂ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਮੁਸਲਿਮ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਵਾਧਾ ਕੁਦਰਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਤੇ ਸੰਪਤੀ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਵਰਗੇ ਕਾਰਕਾਂ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਰ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਸਾਰੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਹੈ। 2050 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਬਹੁ-ਧਾਰਮਿਕ ਪਰ ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਸਮਾਨ ਆਬਾਦੀ ਢਾਂਚੇ ਵੱਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ।
